Nghiên cứu dịch tễ rắn độc – khởi động từ chuyên gia và phát triển nghiên cứu toàn quốc!
PCC Sci – Ngày 17/11/2025, trong bối cảnh rắn cắn vẫn là gánh nặng sức khỏe cộng đồng tại nhiều địa phương ở Việt Nam nhưng dữ liệu dịch tễ học còn phân tán và thiếu hệ thống, việc xây dựng một bộ dữ liệu toàn quốc có ý nghĩa cấp thiết đối với điều trị, dự phòng và hoạch định chính sách. Xuất phát từ nhu cầu đó, nhóm nghiên cứu do PGS.TS Nguyễn Thiên Tạo dẫn dắt, phối hợp cùng các tổ chức, cá nhân và nhiều bệnh viện tỉnh đã khởi động đề tài điều tra dịch tễ rắn cắn giai đoạn 2020–2025, với mục tiêu khai thác dữ liệu thực chứng, chuẩn hoá thông tin và tạo nền tảng khoa học cho các chiến lược chống độc rắn trong tương lai. Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam một nghiên cứu quy mô lớn, liên tỉnh và có hệ thống về rắn cắn được triển khai, nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ các bác sĩ tuyến tỉnh và mạng lưới chuyên môn trên cả nước và trong đó có những thành viên nhiệt khí từ CLB Bóng đá PCC fC.
Nhóm nghiên cứu dịch tễ rắn do PGS.TS Nguyễn Thiên Tạo làm trưởng nhóm, ThS Lê Từ Hoàng Linh giữ vai trò tổng thư ký và BS Lê Thị Thu Hiền điều phối viên đang triển khai đề tài thu thập số liệu rắn cắn quy mô toàn quốc giai đoạn 2020–2025, với trọng tâm tại Hà Nội và các tỉnh. Mục tiêu chính của nghiên cứu là mô tả đặc điểm dịch tễ, xác định loài rắn gây tai nạn, đánh giá tình hình tiếp cận huyết thanh kháng nọc, cũng như xây dựng một bộ dữ liệu chuẩn phục vụ lâm sàng và hoạch định chính sách y tế dựa trên bằng chứng.
Ngay trong đợt triển khai đầu tiên, nhóm đã thiết lập mạng lưới cộng tác viên tại bốn tỉnh gồm Nghệ An, Hà Tĩnh, Lai Châu và Vĩnh Phúc. Các đầu mối hỗ trợ gồm BS Nguyễn Văn Thuỷ (Trưởng khoa Chống độc BV Nghệ An), BS. Hà Văn Dũng, BS Phạm Văn Vượng (Trưởng và Phó khoa HSTC – Chống độc BV Lai Châu), BS. Ngô Mạnh Hà, BS Đỗ Đình Lượng (Trưởng khoa và Phó trưởng khoa BV Vĩnh Phúc) và BS Trần Tiền (Phó Trưởng khoa Cấp cứu BV tỉnh Hà Tĩnh), và nhiều anh chị em đồng nghiệp… Tất cả đều có tinh thần cam kết phối hợp, kết nối các đơn vị giúp cung cấp số liệu, hỗ trợ khảo sát và kết nối với nhân viên y tế địa phương và người dân.
Nhà nghiên cứu, PGS, TS. Nguyễn Thiên Tạo và những hoạt động nghiên cứu rắn tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới
Ngày 19/11/2025, 2 ngày sau khi triển khai những bước đi đầu tiên, liên hệ lại các đầu mối tại các tỉnh Nghệ An, Lai Châu, Hà Tĩnh, và Phú Thọ (Vĩnh Phúc), công việc đang được các đồng nghiệp triển khai tốt đẹp, hi vọng với sự giúp đỡ lớn lao, đề tài sẽ sớm hoàn thành tốt.
Kết quả khảo sát ban đầu cho thấy một bức tranh dịch tễ đáng chú ý. Tại Hà Tĩnh, theo số liệu BS Trần Tiền cung cấp, từ năm 2022 đến nay bệnh viện đã tiếp nhận 216 ca rắn cắn, trong đó có 17 ca rắn lục, 38 ca rắn hổ, 1 ca rắn cạp nong, 7 ca rắn cạp nia, và phần lớn còn lại không xác định được loài do thiếu thông tin ban đầu. Điều này phản ánh thách thức phổ biến trong chẩn đoán loài rắn tại tuyến tỉnh. Tại Vĩnh Phúc và tỉnh Lai Châu, các bác sĩ đầu mối đang hoàn thiện nốt bộ dữ liệu cuối cùng và dự kiến sẽ gửi trong cuối tuần này. Riêng Nghệ An là địa phương có hệ thống bệnh án điện tử đầy đủ hơn từ năm 2020, với khoảng 300 ca rắn cắn mỗi năm, cho thấy đây là khu vực có tỷ lệ rắn cắn cao và nguồn dữ liệu phong phú.
Các đơn vị địa phương đều hỗ trợ với tinh thần hợp tác tích cực và đón tiếp nồng hậu, tạo thuận lợi cho nhóm nghiên cứu trong các bước tiếp theo. Dự kiến trong thời gian tới, nhóm sẽ tiến hành các chuyến khảo sát trực tiếp, triển khai bộ phiếu khảo sát nhân viên y tế, đồng thời phối hợp xây dựng kế hoạch khảo sát cộng đồng nhằm đánh giá hành vi – nhận thức liên quan đến rắn độc tại các vùng nguy cơ. Dữ liệu thu được sẽ được chuẩn hóa, tổng hợp thành bộ dữ liệu dịch tễ rắn toàn quốc giai đoạn 2020–2025, phục vụ các nghiên cứu sâu hơn về sinh học – độc chất học, đồng thời làm cơ sở đề xuất chiến lược phân bổ huyết thanh kháng nọc, tối ưu cấp cứu và xây dựng hệ thống cảnh báo sớm theo mùa vụ và khu vực địa lý.
PCC Science
